Երեք օրում երեք գագաթ՝ Թրասար, Ծղուկ, Ուխտասար

Յուրաքանչյուր տարի մեր առջև բարդ նպատակ ենք դնում և գնում դրա հետևից։ Այս տարվա նպատակի անունը Սյունիքի բարձրավանդակ էր՝ Թրասար, Ծղուկ և Ուխ(ղ)տասար լեռնագագթներով․ առաջին հայացքից երեխաների համար անհնարին, իսկ մեզ ճանաչելու դեպքում, լավ էլ հնարավոր ծրագիր։ Նախքան այս վերելքներին հասնելը կլիմայավարժման նպատակով 2500մ լեռնային վերելքներից հասանք 3000մ բարձրության և նոր միայն ուղևորվեցինք Սյունիք։ Այս երեք օրերը մեր հիշողության մեջ կդաջվեն որպես գեղեցիկ, փորձություններով լի, սեփական հնարավորությունների սահմանի բացահայտման, դժվարությունների հաղթահարման, կամքի և համբերության կոփման օրեր։
Հուլսի 31-ի առավոտյան 7։00-ին 5 ամենագնաց մեքենաներով շարժվեցինք Երևանից։ Իշխանասար գյուղից ասֆալտապատ ճանապարհը փոխվեց արտաճանապարհի և այստեղ արդեն շոշփեցինք, որ նպատակը մոտ է։ Վրանատեղին կազմակերպեցինք 3300մ բարձրության վրա գտնվող Ուխտասար լճի ափին՝ բազմադարյա ժայռապատկերների հսկողության ներքո։ Ժողովուրդը վայրն անվանել է Ուխտասար լեռնային տեղանքը սապատավոր ուղտի նմանեցնելու պատճառով։ Պատմում են նաև, որ ժամանակին լեռան լանջին ուխտավորները զոհաբերել են իրենց որսը, ապա այն պատկերել քարերի վրա, իսկ նախքան զոհաբերության արարողությունը երկար և դժվարին ճանապարհ անցել, մինչև զոհ մատուցելը՝ մարմնով մաքրվել Ուղտասարի լճերում։ Ինչպես նշեցինք, այստեղ ավելի քան 2000 ժայռապատկերներ կան, որոնք ցրված են լեռան ստորոտներում, հրաբխային խառնարանից գոյացած մանր լճակների շուրջ, ձորակներում և դարավանդներում։ Ժայռապատկերների բովանդակությունը բազմազան է. դրանցում տեղ են գտել որսորդությանը, մարդուն շրջապատող բնաշխարհին, հմայական արարողություններին, տիեզերական պատկերացումներին, հատկապես արևի պաշտամունքին աղերսվող տեսարաններ։ Ուղտասարում ամենահին ժայռապատկերները վերաբերում են մ.թ.ա. V-IV հազարամյակներին։ Ժայռաբեկորների վրա պատկերված են եղջուրների, գիշատիչների մեծադիր ծավալային պատկերներ։

Մի փոքր հանգստանալուց հետո տարածքը թնդաց երեխաների ձայներով, արջուկներին ստիպելով հեռու մնալ ճամբարից։ Դրոշակի և բադերի որսորդի բաց առաջնությունը ընթացավ համառ պայքարում, որտեղ հաղթեց ընկերությունը։ Երեկոյան շատ ցուրտ էր և շատերը ձգվեցին դեպի խարույկի ջերմությունը։ Խարույկի շուրջ քննարկեցինք հաջորդ օրվա ծրագիրը և 21։30-ին գանցինք քնելու, քանի որ առավոտյան 5։00-ին վերկացի ժամն էր։
Սառը գիշերից հետո վախենում էինք դուրս գալ վրանից, բայց այլ տարբերակ չկար։ Ամբողջությամբ ձմեռային հագուկապով, նախապես դասավորված ուսապարկերով սկսեցինք քայլել եղյամապատ խոտերով և արդեն արևի ճառագայթներից կրակված լռնագագաթների ուղեկցությամբ։ Առաջինը պետք է բարձրանայինք Թրասար լեռը, որը Ծղուկի լեռների ամենաբարձր գագաթն է։ Այն գտնվում է Սյունիքի և Արցախի մարզերի սահմանագլխին, ունի 3594մ բարձրություն։ Բնության հետ մենք էլ էինք արթնանում և արևի ջերմությունից՝ աշխուժանում։ Թրասարի թեք լանջերը, ինչ խոսք, այդքան էլ չէին ոգևորում, բայց մեզ հաջողվեց քայլ առ քայլ հասնել գագաթ։ Թրասարի վրա կանգնել և չէինք հասկանում՝ մենք Արացախու՞մ ենք, թե՞՝ Սյունիքում, քանի որ, ինչպես նշեցինք, գագաթը այս մարզերի սահմանագլխին է։ Տեսարանները աննկարագրելի գեղեցիկ էին, երևում էին բազմաթիվ լեռնային լճեր և հրաբխային կոներ, իսկ Արցախի կողմն ամպերի մեջ էր՝ պատկերելով գեղեցիկ տեսարան։
Թրասարի գագաթից հետո շարժվեցինք դեպի Ծղուկ լեռնագագաթ, որն ունի 3584մ բարձրություն։ Դեպի Ծղուկ ձգվող լեռնային գիծը պարզապես հիացնում, զարմացնում և ոգևորում է իր գեղեցկությամբ և յուրահատկությամբ։ Ապարաշերտի յուրահատուկ երանգավորումը ստիպում է մտածել, որ այլ մոլորակում ես քայլում։ Պետք է ընդգծել, որ լեռներն իրենց շրջակա գեղեցկությամբ շատ մեծ ուժ են տալիս երեխաներին։ Ժպիտը դեմքներիս, հետաքրքիր քննարկումներով և զրույցներով հասանք նաև Ծղուկի գագաթ, որտեղից շատ լավ երևում էր Իշխանասար լեռը՝ մեր հաջորդ տարվա վերելքի լեռը։ Ծղուկից երևում էին նաև Ուղտասարի լիճն ու մեր վարնները, Հովվի լիճը և բազմաթիվ այլ գագաթներ։
Երեկոյան 18։00-ին արդեն ճամբարում էինք, և պետք է մտածել, որ երեխաները հասնելով ճամբար վրաններ են մտել ու քնել, բայց նորից կսխալվեք՝ նրանց ծրագրերում խաղեր, զբոսանք ու խարույկ կար դեռ։ Ժամը 21։30-ից նորից քնեցինք, քանի որ հաջորդ օրն էլ պետք է բարձրանայինք Ուխտասար լեռը, որի լանջերը բավականին կտրուկ են։ Առավոտյան 8։00-ին արդեն դեպի գագաթ էինք քայլում։ Մեզ հաջողվեց հաղթհարել նաև Ուխտասարի զառիթափ լանջերը և երկու գագաթների ՝ 3496 և 3426մ բարձրությունը։ Գագաթից երկու փոքրիկ լճակ էր երևում, որոնք ինչպես հետո իմացանք, 7մ խորություն ունեն։

Վերադառնալով ճամբար սկսեցինք հավաքել արդեն հարազատ դարձած վրանային ավանը և պատրաստվել Երևան վերադարձին։
Մեր երեխաների այս վերելքները միայն հպարտանալու, իրենցով ոգեշնչվելու և ավելի բարդ նպատակների հասնելու առիթ են։ Երկու օրում բարձրանալ երեք լեռնագագաթ, գիշերել 3300մ բարձրության վրա ցուրտ պայմաններում և վրաններով, նույնիսկ շատ մեծերի համար է դժվար։ Իսկ նրանք արեցին դա։

Արդյունքում՝
Առաջին օրը հաղթահարեցինք 920մ հարաբերական բարձրություն, քայլեցինք 13 կմ՝ հասնելով Թրասար և Ծղուկ լեռնագագաթներ,
Երկրորդ օրը հաղթահարեցինք 330մ հարաբերական բարձրություն, քայլեցինք 4,5 կմ՝ հասնելով Ուխտասար լեռնագագթ։

Անհամեստություն թող չհնչի, բայց մենք հզոր ենք մեր լեռների պես։